Deze tien punknummers staan naar mijn smaak symbool voor de punkscene in Nederland.
1. Paul Tornado – Van Agt Casanova (1977)
Volgens de geschiedschrijving is dit de eerste Nederlandse punktrack. Paul Tornado zette zich in het nummer af tegen justitieminister Dries van Agt die porno verbood in grote bioscopen. De lyrics vertelden het volledige verhaal: “Seks wordt obscuurder, neuken kost geld”. Er zouden meerdere punknummers over Van Agt volgen, zoals deze en deze. Saillant is dat Van Agt Casanova niet alleen kritisch is en is doorspekt met schockerende woorden als ‘neuken’ en ‘führer’, maar óók een echte oorwurm. “Vrome mondje gaat van kwek-kwek-kwek-kwek” blijft eindeloos in je hoofd zitten.
2. Rondos – Russians Are Coming (1980)
De Rondos hadden niet alleen anarchistische songteksten en symboliek (met o.a. veelvuldig gebruik van hakenkruisen), maar ook met Raket een eigen fanzine waar antireligieuze teksten schering en inslag waren. In Raket las je als eerste de aankondiging van hun Rock Against Religion-festival, een prima alternatief voor kerstavond met de familie, dat de geschiedenisboeken inging als de plek waar Jules Deelder werd bespuugd door het publiek. Typisch Rotterdams was de aankondiging in de fanzine: “Pleur op met je godsdienst”. De band trad ook op in het voorprogramma van Crass in Londen. Dat liep niet goed af. Crass in hun biografie daarover: “Die Rondos waren maoïsten – verdomd heavy. Jezus, ze waren angstaanjagend. Werkelijk! In vergelijking met hen waren wij een vaudeville-show! Waarschijnlijk zitten ze nog steeds in de bak wegens een of ander vergrijp”. Het hele verhaal over Rock Against Religion en het Crass-optreden lees je in GELOOF DE HYPE! Saillant detail is dat je bij de plaat waar dit nummer op staat, A Black And White Statement, een toeristenansichtkaart kreeg met de tekst ‘Polio uit Holland’ – een antireligieuze tegenhanger van het klassieke ‘Groeten uit Holland’.
3. The Ex – Squatsong (1980)
Het eerste Engelstalige punknummer van Nederlandse bodem kwam van The Flyin’ Spiderz (nummer: City Boy), meer bekendheid in deze periode kreeg The Ex met hun Engelstalige punknummers. Frontman G.W. Sok (G.W. staat voor Geiten Wollen – hoe punk wil je het hebben?) zette zich af tegen brave muziek: “Als stropdasmeneren het leuk gaan vinden, ga ik ernstig twijfelen aan de muziek” zei hij in de documentaire Punk In Nederland. De band zat tevens commerciële platenverkopers dwars door op hun plaat de tekst ‘Betaal niet meer dan fl. 10,-” te drukken. Extra succes had de band in de krakersscene met hun debuutplaat cq. kraakpunkplaat Disturbing Domestic Peace – waarbij de cover boekdelen spreekt. Squatsong is een van de parels op deze plaat.
4, Ivy Green – I’m Sure We’re Gonna Make It (1978)
Ivy Green – I’m Sure We’re Gonna Make It (1978) Volgens velen de beste Nederlandse punksingle ooit gemaakt. Zo impactvol dat Jeroen Vedder en Jerry Goossens een boek schreven over de gouden punkjaren met gelijknamige titel. De naam werd ook gebruikt voor een punkverzamelaar. Het nummer I’m Sure We’re Gonna Make It werd regelmatig gecoverd door andere punkbands, bijvoorbeeld door The Covids (zie 10). Uniek aan Ivy Green is dat de band het langer dan een paar jaar volhield.
5. Panic – Requiem for Martin Heidegger (1978)
We zijn eindelijk aanbeland in Amsterdam. De stad waar Paradiso in deze jaren was verworden tot een punktent, waar mensen in De Koer stonden te koeren en waar punkers snuisterijen kochten bij Gallerie Anus (of simpelweg de Koekrandt ophaalden). Toen in Paradiso het Panic Against Racism plaatsvond, een van de vele anti-festivals uit die jaren, trad Panic op in Sinterklaas-outfit als statement tegen het racistische kinderfeest. Hoe dat precies afliep, lees je in GELOOF DE HYPE! Panic was de enige Nederlandse punkband die optrad in CBGB – het meest legendarische punkhol ter wereld. Het nummer Requiem for Martin Heidegger was een idee van Panic-frontman Peter ten Seldam. Zijn hoogleraar filosofie was bezeten van Martin Heidegger en daarmee Ten Seldam ook, tot hij erachter kwam dat het een nazi was en hij teleurgesteld dit nummer schreef.
6. Minny Pops – Time (1982)
Toen de punkstorm was gaan liggen, laten we zeggen: na de Kroningsrellen van 1980, was er behoefte aan meer gelaagdheid en intelligentie in de muziek. Gevolg: de opmars van postpunk. Hoewel het commercieel nauwelijks betekenis had, was de concertreeks Ultra spraakmakend (fraai beschreven in het boek Ultra van Young Lions-bandlid Harold Schellinx). Aan de kwaliteit lag het niet: verschillende sterke Nederlandse postpunkbands traden op. Meest bekend werd Minny Pops, die zelfs een nummer opnamen met Martin Hannett en dat werd uitgegeven op het legendarische Factory-label (o.a. Joy Division, New Order, Haçienda). In de podcastserie Op bedevaart naar de Haçienda meer over dit label en deze tijd.
7. The Hufters – The Urge (1995)
De punkhausse en de opmars van postpunk was in Nederland een kopie van andere landen die voorop liepen. Aan het begin van de nineties ontstonden luchtigere punkgenres (poppunk, skatepunk, pretpunk – hoe je wilt), simpelweg omdat het zo goed ging met de wereld. Verstokte punkers keken hoofdschuddend toe hoe vanuit Californië vooral Green Day en The Offspring naam maakten. In Nederland zorgde het voor een korte punkopleving, weliswaar: pretpunkopleving. Een van de bands was The Hufters met het nummer The Urge.
8. HANG YOUTH – BELASTINGDIENST (2020)
In het boek sta ik uitgebreid stil bij de opmars van HANG YOUTH. Natuurlijk kregen ze een zetje in de rug van de coronacrisis en andere crises, maar deze band pakte de kans met beide handen aan. Met hun spraakmakende songteksten, maar ook omdat ze commerciële uitstapjes niet schuwen: optreden op Pinkpop, vaak ‘ja’ zeggen op uitnodigingen van de mainstream media en een contract tekenen bij MOJO. Principiële cq. vastgeroeste punkers spraken er schande van, maar frontman Abel van Gijlswijk haalt er zijn schouders bij op: hij wil mensen beïnvloeden en daarvoor heb je bereik nodig. De commercialisatie van punkmuziek zal een discussiestuk van alle tijden zijn. Goodwill kreeg hij ook door bij zo’n tv-optreden (On Stage, VPRO) een trui te dragen met daarop ‘patriarchy’.
9. VULVA – Kill The Baby (2022)
Emancipatie is van alle tijden in de punkscene, denk aan de hoeveelheid vrouwen die geaccepteerd werden in de beweging van de seventies (Diana Ozon, Siouxsie Sioux, Chrissie Hynde, Patti Smith, Debbie Harry). Enorm vooruitstrevend was de beweging riot grrrl, vrouwenpunkbands die streden voor emancipatie. Ze waren niet zozeer boos op de wereld, maar des te meer op het gebrek aan vrouwenrechten in de wereld. Bikini Kill en later ook Pussy Riot waren bekende bands. Meer en meer schoven de bands op naar bredere inclusiviteit dan alleen vrouwenemancipatie, zoals de lhbt-gemeenschap. Een van de bands die daar anno nu voor knokt is VULVA. De band verwierf faam door met dit pro-aburtusnummer Kamervragen uit te lokken van Christelijke partijen. Hun eigen event, Vulvaverse, is legendarisch in de scene.
10. The Covids – Bust To Bits
Een duidelijkere verwijzing naar de coronatijd – waar punk weer opbloeide in Nederland – is er niet dan je band gewoon The Covids te noemen. De band heeft zich voorgenomen om luchtige punkmuziek te maken. Het blijft het eeuwige punkdilemma: fun of no fun? De bandleden leerden elkaar kennen in de Pacific Parc op het Westergasfabriekterrein. Kort daarna werd de tent overgenomen en gerestyled. De band zou er niet meer komen, omdat het te hip was geworden. Het klinkt als zomaar een mening, maar het is een breed gedragen probleem onder punkers. De randstedelijke horeca waar je havercappu’s en esma’s drinkt en waar iedereen er precies hetzelfde uitziet, zorgt voor irritatie bij mensen die zoeken naar de rauwe randjes. Bij punkfeesten vind je verbondenheid onder échte mensen in plaats van eenheidsworst.